Capitalism Le Democracy: Hawi Maw Ral? ( Capitalism and Democracy: Friend or Foe? )

By Van Hnun

A hlan kan pale chan sianghleirun rak kai lioah a rak laar ngaimi
biafang pakhat a rak um. Cucu "Revolution" (Dohthlennak) timi biafang a rak si. An biachim ah rak telh zungzal mi a si. Phundang kan chim ah cun Revolution (Dohthlennak) kong tam deuh a chim kho poah uar deuh le ṭihzah deuh an rak si.

Kan ule chan ah cun biafang dang a hung chuak hoi. Cucu "Education" (Fimthiamcawnnak) ti a si. Fimcawnnak le fimnak lo cun vawlei thawnam teh khawh si lo ti a rak si.

Atu kannih chan ah a laar vemi cu "Webucation" ( Education nih a hrinmi ) ti a si. Phundang in chim ah cun atu globalization chan ah cun Website in vawlei vel chan kan hung si cang. Chawleh thalnak (Economy) le Ramkhelrian (Politics) chung tiang in website nih hmunhma a laak cang i fekte in dir khawhnak ah ke bantuk ah hman a si. Hi ruangah chawkhelnak le ramkhelrian kong zong phundang in ai thleng i ruahnak phunphun in a hung chuak.

Kan ngakchiat lio tuanbia (History) kan cawn lioah Capitalism (Ayin-sin wadah) cu a chiahru tuk le ṭihnung ngamsam in kan rak ruah i a rak sinak zong a rak um. Hramhram uknak phung, sal zuatnak, phaisa karh laknak (interest) le mipi sifah chinnak le mirum rum chinnak a rak chuahter caan zong a rak um.

Hi ruangah Capitalism ( milianngan kalhmang) cu ṭih a rak si. ~ih ding zong a rak si phum, hmanzia thiam lo ah cun. Democracy zong a chak tlaihthiam lo cun cu ṭhiamṭhiam. Hi thil pahnih zoh tikah ai ralkahmi an lo nain atu kan chan ah cun, 'zeidah an tuah khawhmi veve le an i tonnak' (common ground) a si ti kha ruah deuh a si cang.

Ram pakhat chung chawkhelnak rian ah milian ngan, mangtara mingei (elite), company tlaitu le ngeitu (CEO) pawl le cozah kal ning daan (policy) aa ralkahmi an si nak hnga lo a biapi ngaingai. Mirum nih a rum lung in le duh poah in khua a saknak hnga lo cozah policy a biapi. Pumpak le mibu (public economic) chawkhel rian ah cozah aa thlak tuk ve maw ti zong ngiatthiam a biapi tuk ve hoi. Pakhat le pakhat karah theihthiam piaknak le buaktlak sinak ( mutual understanding and balance) in kalṭi kha nihin Libaral Democracy ram ah cun biapi ah chiah a si cang. Capitalism cu changreu nganpi he tahchunh a si i Democracy cu a cheunak namte he tahchunh a si. Phundang in chim ah cun capitalism nih chungreu nganpi a chuahpi lai; Democracy nih buaktlak tein a cheu lai i mipi a phawt hna lai. Mipi ṭhanchonak caah a tawlrel (manage) lai. Hiti a tuahmi ram, miphun caah cun capitalism le Democracy cu ral si loin hawi an si cang.

Ram pakhat a sumtah tikah amah ramchung sum tahnak ah thil pahnih hi tahnak fung an si i a dang pakhat cu ram pakhat nih ramleng minung thinlung le sining ah hmunhma zeitluk kau dah a lak? ti tahnak ah, cu ram nih zeibantuk sipuazi policy, ramkhelning cang ( politics strategy) le pehtlaihnak policy (Diplomacy)...tbk kha tahnak fung ah hman an si. Cucaah ram chung tahnak ah hmaak (marks) ṭha hmuh awk caah Capitalism le Democracy hawi an sinak le si khawhnak lam kawl cio le i tinh cio a si cang.

Nihin ah cun “revolution” a par a uai cang ( hi kongah Bush policy nih lungfiannak tampi a langhter men lai). ‘Education’ zong mifim mi pawl bia le hla ah a lang set ti lo ( educated kan si awk a si ti si loin kan si dih cang.. tiah ruah a si cang). Policy le model chan a si i cu thil cu Website in thanh le zuar chan a si cang. Rampical ah chiahmi pawl cu an sipuazi ṭhanchonak in tah an si cang. (Nihin ni Tuluk ram nih a langhter ko hih). Vawleicung mihip kho bik ah American president a si ti lo. Tuluk ram president a si cang ( Times Magazine 2010 thanhnak ah Hoesento a thim cang). Phundang in chim ah cun American mupi nak in Tutuk rualchuangngei nih vawleicung sipuazi vawlei ah hmunhma a lak deuh cang. Atu ahcun India sai (vui) zong aa ṭhang ve cang hoi. Asinain an ramchung policy ( Capitalism le Democracy) hman daan nih an surlu a tlaih ve ṭhiamṭhiam hna...

Posted in: Capar